Mammografia

1. Przebieg mammografii

Mammografia to jedna z podstawowych metod badania piersi u kobiet, pozwalająca na wczesne wykrycie zmian nowotworowych. Polega na wykonaniu zdjęć przy wykorzystaniu promieni rentgenowskich. Pacjentka umieszcza kolejno piersi na specjalnej podstawce z detektorem. Gruczoł jest następnie dociskany od góry płytką kompresyjną, by uzyskać mniejszą warstwę tkanki i dzięki temu badanie może być dokładniejsze, a jego wyniki wyraźniejsze. Takie rozwiązanie, chociaż powoduje dyskomfort u pacjentek, umożliwia uzyskanie obrazu o największej rozdzielczości i kontraście, a także zwiększa dokładność przy orientacji dotyczącej ewentualnych zmian w tkance. Podczas badania uzyskuje się 4 zdjęcia. Przy kolejnych wizytach warto zabrać ze sobą poprzednie wyniki ; lekarz może je porównać i ocenić zmiany, jakie zaszły w piersiach. W dniu badania zaleca się rezygnację ze stosowania wszelkich kosmetyków na górnej połowie ciała ? także dezodorantów. Mogą ujawnić się na kliszy, negatywnie wpływając na ocenę wyników.

2. Skuteczność badania

Właściwe rozpoznanie zmian nowotworowych za pomocą badania mammograficznego zależy w dużej mierze od jakości wykonanego zdjęcia, na którą wpływa przede wszystkim proporcja pomiędzy tkanką gruczołowo- włóknistą a tłuszczową w piersiach pacjentki. Kobiety młodsze, które nie były do tej pory w ciąży, mają najczęściej piersi "gęste", w których przeważa zrąb z włókien tkanki łącznej. Jest on nieprzejrzysty radiologicznie, co sprawia, że badania w tym wieku mogą być mniej dokładne. U kobiet starszych przeważa tkanka tłuszczowa, która bardzo dobrze przepuszcza promieniowanie, pozwalając na wykonanie przejrzystego zdjęcia o wysokim kontraście. Ryzyko rozwoju raka piersi jest wyższe właśnie u kobiet starszych, szczególnie po menopauzie, dlatego to głównie takie pacjentki kieruje się na badanie mammograficzne.

3. Przebieg raka piersi

Zalecanie regularnych badań mammograficznych przez lekarzy jest wynikiem założenia, że szybka diagnoza nowotworu we wczesnym stadium znacznie zwiększa szanse pacjentki na wyleczenie. Wiąże się także z zastosowaniem mniej inwazyjnych metod leczenia i pozwala zapobiec powstaniu przerzutów. Takie działania mają więc wpływ na przedłużenie życia pacjentek.

Należy pamiętać, że nieleczony nowotwór złośliwy zawsze prowadzi do śmierci chorego, dlatego wykrycie go jak najszybciej jest często jedynym sposobem na powrót do zdrowia. Dodatkowo im guz jest większy, tym mniejsza jest szansa na długotrwałą remisję. Rak rozwijający się bez leczenia najczęściej obejmuje inne narządy, co sprawia, że niezbędna staje się chemioterapia, stanowiąca agresywny rodzaj leczenia. Ponieważ nie ma dostępnych sposobów na uniknięcie tej choroby, regularne badania są jedynym sposobem zwiększającym szanse na zachowanie zdrowia.

Rak piersi występuje u kobiet powszechnie, ze wszystkich nowotworów to on powoduje najwięcej zgonów po 35. roku życia. Rozpowszechnienie badań, które pozwalają na szybkie podjęcie leczenia, przyczynia się do systematycznego zmniejszania się wskaźnika umieralności spowodowanej tym nowotworem.

4. Niepożądane skutki badania

Mammografia nie jest badaniem w stu procentach dokładnym. Zdarza się, że pacjentki uzyskują wyniki fałszywie pozytywne lub fałszywie ujemne ; u pierwszej grupy wiąże się to z dodatkowymi badaniami i dużym stresem, a u drugiej może spowodować zaniechanie jakichkolwiek działań mimo objawów.

Wiele kobiet odczuwa również ból przy badaniu, co jest przyczyną unikania wizyt. Nie znaleziono jednak jeszcze sposobu, który zmniejszałby dyskomfort pacjentek.

Dość kontrowersyjną kwestią jest hipoteza, która wyjaśnia szkodliwy wpływ promieni X wykorzystywanych przy prześwietleniach na piersi kobiet. Promienie rentgenowskie mogą być bowiem czynnikiem rakotwórczym. Problem został szczegółowo przebadany, a wyniki wykazały, że ryzyka nie da się całkowicie wyeliminować ? jednak szanse na to, że badanie spowoduje chorobę, są bardzo niskie, szczególnie w porównaniu do skuteczności wykrycia nowotworu przez mammografię.

5. Alternatywne metody badania piersi

Ze względu na pewną niedokładność mammografii intensywnie szuka się dodatkowych technik, które pozwolą na większą skuteczność i precyzję badań. Niestety obecnie żadne z nich nie spełnia wymogów na tyle, by stosować je na tak dużą skalę, jak mammografię. Głównymi przyczynami są mniejsza czułość diagnostyczna, niekorzystny wpływ na zdrowie pacjentek oraz wysokie koszty. Wśród dostępnych badań znajdują się:

palpacyjne badanie piersi, polegające na samodzielnej lub przeprowadzonej przez lekarza ginekologa obserwacji piersi poprzez ich uciskanie według określonego schematu. Metoda jest powszechna ze względu na niskie koszty i łatwą dostępność, jednak odznacza się małą czułością.
rezonans magnetyczny - badanie o bardzo wysokiej czułości, z tego powodu niestety często występują wyniki fałszywie dodatnie. Jest najdokładniejszym sposobem badania osób o zwiększonym ryzyku zachorowania.
ultrasonografia - badanie, które umożliwia odróżnianie torbieli od litych guzów. Stosowana wraz z mammografią zwiększa szanse na wykrycie zmian nowotworowych u osób młodych i o zwiększonym ryzyku choroby. Wyniki fałszywie dodatnie są bardzo częste, przez co metoda jest mało opłacalna.
duktografia - badanie polegające na wprowadzeniu kontrastu do przewodów mlecznych, a następnie wykonaniu zdjęcia mammograficznego. Służy głównie do wykrywania brodawczaków wewnątrzprzewodowych, jest rzadko stosowana.

6. Aparatura analogowa stosowana przy badaniu

Przy mammografii wykorzystywany jest aparat, w którym znajduje się lampa wytwarzająca wysokie napięcie o wartości 25-40 kVp. Działanie urządzenia polega na wytwarzaniu wiązki promieni rentgenowskich, która przechodzi przez kolimator, w ten sposób wiązka jest uporządkowana i może przeniknąć przez pierś, jej bieg kończy się na płytce z detektorem. Zadaniem detektora jest wzmocnienie obrazu, a po ustalonym czasie naświetlania lampa zostaje wyłączona przez obwód kontroli.

7. Aparatura cyfrowa

Rozwój technologiczny sprawił, że obok aparatów analogowych zaczęto stosować także urządzenia cyfrowe. Obecnie przeważają one przy badaniach przeprowadzanych w Stanach Zjednoczonych.

Mammografia cyfrowa nie wiąże się jednak z tak wyraźnymi zaletami, jak można by się spodziewać. Co prawda zapewnia większy kontrast oraz rozdzielczość uzyskanego zdjęcia, jednak nie zapewnia lepszej skuteczności przy diagnozowaniu nowotworu. Plusami są z pewnością usprawniona logistyka całego badania, a także znacznie łatwiejszy dostęp do archiwum z danymi pacjentek.

Przy stosowaniu techniki cyfrowej analiza uzyskanych zdjęć zajmuje więcej czasu, przy czym występuje duży odsetek wyników fałszywie pozytywnych.